‘Ik wil niet dat hij meegaat, dan schaam ik me kapot’

Even ben ik uit het veld geslagen, maar ik herpak me snel en vraag hem om een toelichting. Het antwoord is even duidelijk als inhoudsloos: ‘Gewoon daarom, dat weet je best’. Hij heeft gelijk. Ik weet het best. Ik begrijp het ook. Maar tegen beter weten in hoopte ik dat hij zijn broertje nog altijd zag zoals vroeger: gewoon als zijn broertje. Ik herinner me dat ik een gesprek met hem had toen hij net naar school ging. Over het feit dat Flo anders is dan andere kinderen. Hij keek me toen niet begrijpend aan en wuifde hij mijn argumenten weg: ‘Flo is gewoon Flo, mama.’

Maar nu is hij ouder en is Flo ongewoon anders. 

Hij zit met zijn acht jaar nog altijd in een buggy of scharrelt onbeholpen met zijn lompe aangepaste schoenen rond met zijn rollator. Hij praat niet maar schreeuwt wel heel veel, en heel hard. Hij draagt een luier en hij kwijlt. Flo is thuis nog het lieve broertje, dat zomaar een knuffel krijgt of een aai over zijn bol. Die liefdevol wordt toegesproken of getroost door zijn grote broer. Maar buiten de beschermende en verhullende muren van ons huis, is hij dus het object van schaamte. Ik vraag me af hoe diep dit gevoel inmiddels zit en waarom ik het niet eerder heb gemerkt.

Is het er ook als ik hem naar school breng en zijn broertje mee is? Is het er als hij andere kinderen mee naar huis wil nemen en dat vervolgens dus niet doet?

Enerzijds wil ik hem toespreken en duidelijk maken dat hij zich nooit maar dan ook nooit zou mogen schamen voor zijn bijzondere broertje. Dat hij trots zou moeten zijn op wat hij allemaal heeft overwonnen en heeft bereikt. Maar anderzijds wil ik hem vreselijk knuffelen en hem zeggen dat ik hem begrijp en hoe naar ik het voor hem vind dat hij dit als broer maar allemaal moet doorstaan.

Hoewel ik het vervelend vind dat hij zo over zijn broertje denkt, weet ik dat het niet meer dan normaal is. Wie heeft zich niet eens geschaamd voor iemand waar je ook van houdt. En dan gaat het vaak om veel minder opvallende dingen.

Als ik heel eerlijk ben, voel ook ik me soms ongemakkelijk door wat Flo doet.

Ook ik neem hem bewust soms niet mee, omdat hij veel lawaai maakt. Ook ik vind het wel eens moeilijk als er kinderen over de vloer zijn die schrikken van zijn gedrag of confronterende vragen stellen. Maar ik ben volwassen én zijn moeder, waardoor ik daar mee om kan gaan zonder in schaamte te belanden. Hij is negen jaar oud en gewoon eerlijk over zijn gevoelens. Ik kies voor de knuffel. Zeg dat ik het snap. Maar dat Flo ook graag mee wil naar het buurtfeest. Waar overigens niemand raar van hem zal opkijken omdat iedereen hem kent. Mopperend legt hij zich erbij neer. Als we naar buiten gaan, rent hij hard voor ons uit, maar komt kort daarna terug om me wat te vertellen. Tijdens het praten pakt hij – onbewust, zoals hij vaker doet – Flo’s handje vast. 

Het laat me niet los. Zijn opmerking heeft me wakker geschud.

Want hoewel ik vreesde dat dit eens zou gebeuren, kon ik doen alsof alles goed ging zolang hij niets liet merken. Maar nu weet ik het en kan ik het niet meer negeren. Dat wil ik ook niet, want Em verdient het net zo hard als Flo om gehoord te worden. En daarbij gun ik hem een leven waarin hij niet beperkt wordt door schaamte, door angst voor wat anderen mogelijk over hem denken.

Dus dat vertel ik hem ’s avonds. ‘Schaamte is iets geks. Je denkt dat het door iemand anders komt, maar je maakt het zelf. En je zit er eigenlijk alleen jezelf mee dwars’, probeer ik hem uit te leggen. Samen bedenken we nog meer voorbeelden van schaamte en wat dat eigenlijk is en met ons doet. Ik weet dat dit het voor hem niet nu en hier oplost. Maar we zijn wel weer een klein stapje verder.

foto: Coby van Wageningen